«Κόκκινο μέτωπο»: Γι’ αυτό το ποίημα καταδικάστηκε ο Αραγκόν

Λ. Αραγκόν και Γ. Ρίτσος (1977)

«Από τη χώρα της δημοκρατικής λευτεριάς μάς έρχεται η είδηση για την πεντάχρονη φυλάκιση του ποιητή Αραγκόν. Φυσικά πως δε μας προξενεί έκπληξη το γεγονός αυτό. Μα ποιο το έγκλημά του; Τρομερό! Δημοσίεψε ένα επαναστατικό ποίημα με τον τίτλο «το κόκκινο μέτωπο» στο περιοδικό «Παγκόσμια Επαναστατική Λογοτεχνία». Το ποίημα αυτό έγινε αιτία να εξεγερθεί εναντίο του η γαλλική αστυνομία και σήμερα να απειλείται ο ποιητής με πεντάχρονη φυλάκιση. Η εντύπωση που προκάλεσε το γεγονός αυτό ήταν φυσικό να γεννήσει την αγανάχτηση των εργατών και διανοούμενων όλου του κόσμου κι από παντού φτάνουν οι διαμαρτυρίες για την καταδίωξη της ελεύθερης σκέψης στη Γαλλία. Στις εκατοντάδες χιλιάδων που διαμαρτύρονται για τον Αραγκόν οι «Ν. Πρωτοπόροι» προσθέτουν την διαμαρτυρία τους και ζητούν την άμεση αποφυλάκιση του ποιητή.»

Έτσι υποδεχόταν, τον Μάη του 1932, το λογοτεχνικό περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι το άκουσμα της είδησης της καταδίκης του κομμουνιστή Γάλλου ποιητή Λουί Αραγκόν.  Ο Λουί Αραγκόν (γεννήθηκε στις 3 του Οκτώβρη 1897 και έφυγε από τη ζωή στις 24 του Δεκέμβρη 1982) άρχισε να γράφει τα πρώτα του ποιήματα το 1917 και επηρέασε όσο λίγοι τη γαλλική λογοτεχνία και, αναμφίβολα, τα ευρωπαϊκά γράμματα του 20^ου αιώνα.

Είναι διαφωτιστικά για το έργο και τη δράση του Αραγκόν αυτά που σημειώνονται στο περιοδικό Νέοι Πρωτοπόροι: «Ο Αραγκόν είναι σήμερα ένας απ’ τους καλύτερους Γάλλους ποιητές κι ανήκει στην τάση των υπερρεαλιστών.  (…) Οι Υπερρεαλιστές μ’ ένα μανιφέστο που βγάλαν το 1929 διακηρύξανε πως μπαίνουν στην υπηρεσία της επανάστασης και η δράση τους δεν διάψευσε ως σήμερα τη διακήρυξή τους. Στο περιοδικό τους «ο Υπερρεαλισμός στην υπηρεσία της Επανάστασης» προπαγανδίζουν την επαναστατική τέχνη και παίρνουν καθημερινά μέρος στον αγώνα του προλεταριάτου, είναι μέλη οι πιο πολλοί του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σ’ ένα τηλεγράφημα του Διεθνούς Γραφείου Επαναστατικής Φιλολογίας με τα λόγια «Ποια η στάσης σας αν ο Ιμπεριαλισμός κηρύξει πόλεμο ενάντια στα Σοβιέτ» απάντησαν: «Η στάση μας θάναι όπως διατάξει η Γ΄ Διεθνής κι ανάλογη με τη στάση του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Χρησιμοποιήστε μας όπως θέλετε. Μα τι μας ρωτάτε; Δε μας δίνετε καλύτερα ντουφέκια ν’ απαντήσουμε με έργα».

Μετά από αυτή την απάντηση ο Αραγκόν προσκλήθηκε και πήρε μέρος στο συνέδριο της Επαναστατικής Φιλολογίας. Όταν γύρισε στο Παρίσι δημοσίευσε  στην επιθεώρηση Παγκόσμια Επαναστατική Φιλολογία το ποίημά του  «Κόκκινο μέτωπο», που αποτέλεσε, όπως συμπεραίνουμε, το  «ξεχείλισμα του ποτηριού» για να διωχθεί από τις γαλλικές αρχές και να καταδικαστεί σε πέντε χρόνια φυλάκιση.

Στο ίδιο τεύχος οι Νέοι Πρωτοπόροι δημοσιεύουν μικρό απόσπασμα από το «Κόκκινο μέτωπο», με την επισήμανση «φυσικά ούτε να μεταφραστεί, ούτε να αποδοθεί ισάξια μπορεί», προσθέτοντας: «Γι’ αυτό και μερικά άλλα μέρη του ποιήματος ο Αραγκόν πρέπει να θάψει τα νειάτα του, την αδάμαστη ενεργητικότητά του, το ταλέντο του, πέντε χρόνια στα μπουντρούμια της Γαλλίας.»

Λίγο αργότερα το περιοδικό επανέρχεται (Ιούλης-Αύγουστος 1932) δημοσιεύοντας «το πρώτο κομμάτι από το ποίημα πούγινε αφορμή να παραπεμφτεί σε δίκη» ο Αραγκόν (οι υποσημειώσεις είναι της έκδοσης):

ΚΟΚΚΙΝΟ ΜΕΤΩΠΟ

Ένα γλύκισμα για το σκυλί μου

Ένα δάχτυλο συμπόνιας. Καλά κυρία μου.

Είμαστε στου Μαξίμ(1) εν έτει σωτηρίω

χίλια ενιακόσια τριάντα.

Βάζουν χαλιά κάτου από τις μπουκάλες

για να μη προσκρούσει ο αριστοκρατικός τους κώλος

στις δυσκολίες της ζωής

χαλιά για να κρύβουν τη γη

χαλιά για να σβύσουν

το θόρυβο της σόλας των παπουτσιών των γκαρσονιών.

Τα ποτά πίνονται με καλαμάκια

που τα τραβάει κανείς από ένα μικρό ρούχο προφυλακτικό.

Ευαισθησία.

Υπάρχουν πίπες ανάμεσα στα τσιγάρα και στον άνθρωπο

και στ’ αυτοκίνητα σούστες

σκάλες υπηρεσίας γι’ αυτούς

που κουβαλούν πακέτα

και μεταξωτό χαρτί γύρω στα πακέτα

και χαρτί γύρω στο μεταξωτό χαρτί

γιατί όσο θέλει κανείς δεν κοστίζει.

Τίποτες το χαρτί ούτε το μεταξωτό χαρτί ούτε τα καλαμάκια

ούτε η σαμπάνια ή τόσο λίγο

ούτε η σταχτιέρα ρεκλάμα ούτε το στουπόχαρτο

ρεκλάμα ούτε το μερολόγιο

ρεκλάμα ούτε τα φώτα

ρεκλάμα ούτε οι εικόνες στους τοίχους

ρεκλάμα ούτε οι γούνες επάνου στην κυρία

ρεκλάμα ρεκλάμα οι οδοντογλυφίδες

ρεκλάμα η βεντάλια και ρεκλάμα ο άνεμος

τίποτες δεν κοστίζει τίποτες και για τίποτες

υπηρέτες ζωντανοί σας προσφέρουν στο δρόμο αγγελίες.

Πάρτε είναι τζάμπα

η αγγελία και το χέρι που τη προσφέρει

μη κλείνετε την πόρτα

φροντίζει γι’ αυτό το Μλουντ(2) γλυκειά μου

ως τις σκάλες που ξέρουν ν’ ανεβαίνουν μόνες τους

στα μεγάλα τα μαγαζιά.

Οι μέρες είναι βελουδένιες

οι άνθρωποι από ομίχλη κόσμος μπαμπακοντυμένος

χωρίς χτυπήματα.

Δεν είναι τρελοί. Φασόλια. Το σκυλί μου.

Μα είχε ακόμα την αρρώστεια

Ω ρολόγια ρολόγια κομψά

πόσα γεννήσατε όνειρα στους αρραβωνιασμένους

στους περιπάτους τους στις πλατιές λεωφόρες

και το κρεβάτι του Λουδοβίκου ΧVΙ με ένα χρόνο πίστωση.

Μέσα στα κοιμητήρια ο κόσμος αυτής της τόσο καλά λαδωμένης χώρας

φέρεται με μαρμάρινη ευπρέπεια

τα μικρά τους σπίτια μοιάζουν

με τη σκεπή [δυσδιάκριτο].

Πόσο νάχουν φέτος τα χρυσάνθεμα.

Λουλούδια για τους πεθαμένους για τις μεγάλες καλλιτέχνιδες.

Το χρήμα ξοδεύεται για τα ιδανικά.

Εξάλλου η φιλανθρωπία κάνει τα ναύρα φορέματα να σέρνουνται

μέσα στις σκάλες σας λέω μόνον αυτό

η πριγκιπέσσα παρά είναι καλή

για την ευγνωμοσύνη που της δείχνουν.

Μόλις το λεν το φχαριστώ

είναι το παράδειγμα των μπολσεβίκων.

Δυστυχισμένη Ρουσία

η Ε.Σ.Σ.Δ.

η Ε.Σ.Σ.Δ. ή όπως τη λεν Ε.Σ.Σ.Δ.

Σ.Σ. πώς είναι Σ.Σ. Σ.

Σ.Σ.Δ. Σ.Σ.Δ. Σ.Σ.Δ. ω αγαπητή μου

σκεφθήτε το Σ.Σ.Σ.Δ.

Είδα τις απεργίες της Βόρειας Γαλλίας

εγώ γνωρίζω το Μπερκ και Παρί-Πλαζ(3)

Μα όχι τις απεργίες Σ.Σ.Σ.Δ.

Σ.Σ.Σ.Δ. Σ.Σ.Σ.Δ  Σ.Σ.Σ.Δ.

(Μετάφραση ΝΙΚΗΤΑ ΡΑΝΤΟΥ)

(1) Γνωστό ντάνσιγκ του Παρισιού

(2) Το μηχάνημα που κλείνει αυτόματα τις πόρτες

(3) Κοσμικές λουτροπόλεις

Μάλλον για να βοηθηθεί ο αναγνώστης στην προσέγγισή του με την ποίηση του Αραγκόν, στο περιοδικό σημειώνεται: «Ο Υπερρεαλισμός είναι μια νεώτατη θεωρία που βασίζεται στην πίστη μιας ανώτερης πραγματικότητας, που τις εκδηλώσεις της συναντούμε στο αφιλόκερδο παιχνίδι της σκέψης, σε μερικές γλωσσικές και κοινωνικές παραδρομές, που ονομάζουμε σήμερα συμπτώσεις και γενικά σ’ όλους τους απροσδόκητους φαντασιασμούς όπου η σημερινή λογική δεν έχει πέραση».

Ο Λουί Αραγκόν το 1942 άρχισε να εκδίδει το παράνομο περιοδικό Τα γαλλικά γράμματα, το οποίο διηύθυνε και μεταπολεμικά έως το 1972. Ο ίδιος θα γράψει πολλά αντιστασιακά έργα, καθώς και το εξάτομο μυθιστόρημα Οι Κομμουνιστές, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από το εκδοτικό «Σύγχρονη Εποχή». Το 1957 τιμήθηκε με το βραβείο «Λένιν».

Κατά τη διάρκεια ταξιδιού του στην Αθήνα το 1980 ο Αραγκόν παραχώρησε συνέντευξη στο Ριζοσπάστη και μίλησε με λόγια ζεστά για τους Έλληνες συντρόφους του: «Νιώθω μεγάλη συγκίνηση γιατί αυτή τη στιγμή είμαι μαζί σας. Όταν επισκέπτομαι τις διάφορες χώρες δέχομαι εθιμοτυπικές επισκέψεις. Η δική σας όμως δεν είναι τέτοια. Ήμουν και θα είμαι πάντα στο πλευρό του ΚΚΕ». Και όταν η αντιπροσωπεία της ΚΕ του ΚΚΕ τον ευχαρίστησε για τη συμπαράστασή του στους εξόριστους αγωνιστές, ο Αραγκόν απάντησε: «Είστε οι σύντροφοί μου. Αυτό ήταν το ελάχιστο που μπορούσα να κάνω απέναντί σας. Ήταν χρέος τιμής». Μεταξύ των αγωνιστών, υπέρ των οποίων ο Αραγκόν πρωτοστάτησε για την απελευθέρωσή τους ήταν και ο Γιάννης Ρίτσος. Οι δύο ποιητές συναντήθηκαν την ίδια μέρα που μίλησε ο Αραγκόν στον «Ριζοσπάστη».

24 Δεκέμβρη 2016.