Brendan Behan – Μίκης Θεοδωράκης: Ένας όμηρος

“Τον Οκτώβριο του 1961 έφτανε στα χέρια του Μίκη Θεοδωράκη, που τότε βρισκόταν στο Παρίσι, ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από τον απελευθερωτικό αγώνα του ιρλανδικού λαού, που περιείχε και μια σειρά ποιημάτων.

Ηταν το έργο του Ιρλανδού Μπρένταν Μπίαν «Ενας Ομηρος», σε μετάφραση Βασίλη Ρώτα - Βούλας Δαμιανάκου. Εργο και ποιήματα (15 τον αριθμό) άρεσαν στον συνθέτη, που προχώρησε αμέσως στη μελοποίησή τους.

«Το γελαστό παιδί»

Εξι μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1962, το έργο παρουσιαζόταν από το «Κυκλικό Θέατρο» του Λεωνίδα Τριβιζά (που είχε κάνει την πρόταση στον συνθέτη), σε σκηνοθεσία του ίδιου, σκηνικά - κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, με την Ντόρα Γιαννακοπούλου στα τραγούδια, σημειώνοντας μεγάλη καλλιτεχνική κι εμπορική επιτυχία. Τον ίδιο χρόνο, τα τραγούδια με τη Γιαννακοπούλου και τον Δημήτρη Φάμπα στην κιθάρα βγήκαν σε δίσκο (από την Columbia) και στη συνέχεια με τη φωνή του ίδιου του συνθέτη, με εξώφυλλο του Α. Τάσσου (από τη Lyra) και ταυτόχρονα από δύο γαλλικές δισκογραφικές εταιρείες. Δέκα χρόνια αργότερα (1972) ερχόταν να προστεθεί ακόμη μία εκτέλεση, από γαλλική επίσης εταιρεία, με τη Μαρία Φαραντούρη. Εργο και, κυρίως, τραγούδια (με κυρίαρχο «Το γελαστό παιδί») είχαν, στα χρόνια που ακολούθησαν, μεγάλη απήχηση, καθώς συνδέθηκαν και με ελληνικά συμβάντα. Αλλά πριν, μερικά για το έργο:

Το «Ενας Ομηρος», που ο Μπίαν έγραψε το 1958, όπως ήδη αναφέρθηκε είναι εμπνευσμένο από τον απελευθερωτικό αγώνα του ιρλανδικού λαού κατά των Βρετανών, που δυνάστευαν το νησί επί 700 χρόνια. Αγώνας που υποχρέωσε το 1922 τους Βρετανούς ν' αποχωρήσουν κρατώντας ένα μικρό μέρος (το 1/6) της χώρας -και το πιο πλούσιο- στα βόρεια, και αυτός είναι ο λόγος του συνεχιζόμενου αγώνα των Ιρλανδών. Στον αγώνα αυτόν συμμετείχε και ο Μπίαν, με συνέπεια να συλληφθεί και να καταδικαστεί σε φυλάκιση 9 ετών. Τελικά έφυγε από τη ζωή το 1964, στα 41 του, χτυπημένος από τη μεγάλη του αδυναμία, το αλκοόλ.

Κόλινς, ο επαναστάτης

Στον ίδιο αγώνα συμμετείχε, ως ηγετικό στέλεχος, και ο Μάικλ Κόλινς, από τα ιδρυτικά μέλη του IRA. Πολιτικοί, ωστόσο, τον παγίδεψαν και στον εμφύλιο που ακολούθησε ο Κόλινς δολοφονείται σε ηλικία μόλις 32 ετών (εξ ου και οι στίχοι «σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί», προσωνυμία που του είχε δοθεί από τους οπαδούς του), για να καταξιωθεί στη συνείδηση του ιρλανδικού λαού ως ήρωας.

Το «Γελαστό παιδί», ο δολοφονημένος ήρωας
του ιρλανδικού απελευθερωτικού αγώνα Μάικλ Κόλινς
(από το αρχείο της Ιρλανδής συγγραφέως και
μεταφράστριας Αμι Μιμς - Σιλβερίδη)

Ο βίος και ο αγώνας του Κόλινς πέρασαν και στον κινηματογράφο το 1996, από τον συμπατριώτη του, Νιλ Τζόρνταν, με τίτλο «Μάικλ Κόλινς ο επαναστάτης», με τον Λίαμ Νίσον στον επώνυμο ρόλο, αποσπώντας Χρυσό Λιοντάρι καλύτερης ταινίας και βραβείο καλύτερης ερμηνείας στον Νίσον στο Φεστιβάλ Βενετίας, ενώ απέσπασε και Οσκαρ καλύτερης φωτογραφίας και μουσικής. Στην Ελλάδα το «Γελαστό παιδί» συνδέθηκε με τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη από τους παρακρατικούς το 1963 -πολύ περισσότερο όταν ο Κώστας Γαβράς το χρησιμοποίησε ως βασικό μουσικό μοτίβο στην ταινία του «Ζ», ενώ στο ίδιο τραγούδι, με τη φωνή της Φαραντούρη, ο στίχος «σκοτώσαν οι δικοί μας το γελαστό παιδί» έγινε «σκοτώσαν οι φασίστες το γελαστό παιδί». Φαραντούρη και Γιαννακοπούλου το περιελάμβαναν στις συναυλίες που έδιναν στη διάρκεια της δικτατορίας στο εξωτερικό.

Αλλά υπάρχει μια σύνδεση και με ένα άλλο τραγούδι του έργου, το «Ηταν 18 Νοέμβρη» -αυτό σχετικά με τη φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 (πριν από 38 χρόνια, τις ημέρες αυτές), όπου το «ήταν 18 Νοέμβρη» έγινε «ήταν 17 Νοέμβρη» (η νύχτα που η χούντα μακέλεψε το Πολυτεχνείο).

Ας δούμε, κλείνοντας, τι λέει ο Μίκης Θεοδωράκης για τον «Ομηρο» (στο βιβλίο του «Το χρέος»). Αφού το χαρακτηρίζει ως «αριστούργημα της ιρλανδικής θεατρικής τέχνης», «υπόδειγμα σύγχρονου δραματικού έργου» και «τέλειο υπόδειγμα για τη σύγχρονη λαϊκή τραγωδία», προσθέτει: «Ο Μπίαν εμπνέεται από τον απελευθερωτικό αγώνα του ιρλανδικού λαού. Δεν μένει όμως εκεί αλλά [...] υψώνει μια σπαρακτική κραυγή μπροστά στον παραλογισμό του πολέμου, που μεταβάλλει τους ανθρώπους σε απλά εξαρτήματα ενός αποτρόπαιου και στυγνού μηχανισμού που ζει με σάρκες και δάκρυα».” (1)

ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ - 1962

Τραγουδάει ο συνθέτης.

("κλικ" δίπλα από κάθε τίτλο για να ακούσετε το τραγούδι)

01. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (οργανικό) 00:00
02. ΗΤΑΝ 18 ΝΟΕΜΒΡΗ 01:22
03. ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ 02:41
04. ΔΕΝ ΕΧΕΙ Η ΓΗ ΚΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΘΕΣΗ 04:40
05. ΑΝΟΙΞΕ ΛΙΓΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ 06:12
06. ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΘΕΣΗ Η ΓΗ (Τη μάνα σου μην την πετροβολάς) 10:28
07. ΔΙΑΒΑΖΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ 12:30
08. ΤΟΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ ΘΥΜΑΜΑΙ 15:40
09. ΘΑ ΣΟΥ ΔΩΣΩ ΕΝΑ ΤΟΠΙ ΧΡΥΣΟ 18:32
10. ΘΑ ΣΟΥ ΣΤΕΙΛΩ ΜΑΝΑ 21:38
11. ΘΕΣ ΝΑ ΖΕΙΣ ΑΠ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 23:21
12. ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΕΙ ΕΔΩ ΚΑΝΕΙΣ 24:47
13. ΕΙΜΑΙ ΑΓΓΛΟΣ ΝΙΟΣ ΚΑΙ ΤΥΧΕΡΟΣ 28:10
14. ΛΑΤΡΕΥΩ ΤΟ ΣΩΤΗΡΑ ΜΟΥ 30:40
15. ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ (οργανικό) 32:31
16. ΤΗΣ ΚΟΛΑΣΗΣ ΚΑΜΠΑΝΕΣ 34:34
17. ΠΟΙΟΣ ΔΕ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΑΜΠΡΗ - Χορωδία 38:03

  ΕΝΑΣ ΟΜΗΡΟΣ - 1966

Τραγουδάει η Μαρία Φαραντούρη

("κλικ" στην εικόνα με το εξώφυλλο του δίσκου για να επιλέξετε τραγούδι) 

Brendan Behan - Μπρένταν Μπίαν

“Ανθρωπος γεμάτος ένταση και ορμή, με ασυμβίβαστη ιδιοσυγκρασία, με μια μόνιμα στραβομουτσουνιασμένη έκφραση κι ένα μπουκάλι στο χέρι (που άλλωστε τον πέθανε στην ηλικία των 41)” (2), ο Brendan Behan - Μπρένταν Μπίαν, Ιρλανδός ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και διηγηματογράφος γεννήθηκε το 1923 και πέθανε το 1964.

“Στις αυτοβιογραφικές του νουβέλες «Στο σωφρονιστήριο» (1958) και «Εξομολόγηση ενός Ιρλανδού επαναστάτη» που δημοσιεύτηκε το 1965, ένα χρόνο μετά το θάνατό του, ο Μπίαν περιέγραψε τη συμμετοχή του στην παράνομη δράση των Ιρλανδών επαναστατών κατά τη δεκαετία του 1930 και την ιδιαίτερη σκληρότητα των αγγλικών στρατευμάτων απέναντι στο λαό της Ιρλανδίας. Στα έργα του περιγράφει ακόμη με ιδιαίτερο ρεαλισμό τη ζωή στις αγγλικές φυλακές, όπου έζησε περίπου εννέα χρόνια καταδικασμένος για τη συμμετοχή του στο απελευθερωτικό κίνημα.” (3)

1)     Δημήτρης Γκιώνης, Ελευθεροτυπία

2)     Πανδοχείο

3)     http://anagogi.blogspot.gr/