«Ο Σταυρός του Νότου» σε ποίηση ΝΙΚΟΥ ΚΑΒΒΑΔΙΑ - Β΄ μέρος

«Χόρεψε πάνω στο φτερό τού καρχαρία». Φανταστείτε έναν νέο ή μία νέα να χορεύει πάνω στον καρχαρία. Ο καρχαρίας, δεν ξέρω αν ξέρετε, είναι το πιο παλιό ζώο που υπάρχει πάνω στον πλανήτη. Έχει ηλικία περίπου 4 εκατομμυρίων ετών, από την εποχή των δεινοσαύρων. Άρα είναι το ανθεκτικότερο ζώο και στις άγριες μορφές του είναι το σκληρότερο. Είναι δυνατόν ποτέ κανένας, εάν το δούμε ρεαλιστικά, να δαμάσει αυτό το ζώο και να χορέψει πάνω του; Λέει, λοιπόν, ο Νίκος Καββαδίας «κατάκτησε το αδύνατο». Η ζωή μας, ξέρετε, δικαιώνεται εάν κάθε φορά ξεπερνάμε τα προδιαγεγραμμένα μας όρια. Κατακτάμε το αδύνατο εάν σπάσουμε το τσόφλι τού αβγού. Κάποια στιγμή θα συνειδητοποιήσει ο καθένας μας ότι αυτά που έμαθε, αυτά που θέλει να κάνει έχουν έναν κύκλο πέρα από τον οποίο δεν μπορεί να πάει. Εάν αυτό το αποδεχτούμε ως τρόπο ζωής, στο τέλος θα καμπουριάσουμε όταν περάσουν τα χρόνια. Αν όμως αυτά τα όρια μπορούμε να τα σπρώξουμε, να τα ξεπεράσουμε, να τα σπάσουμε, τότε μπορούμε να κάνουμε τη ζωή μας όνειρο. Αυτό ακριβώς είναι η ποίηση τού Καββαδία. Δεν θέλει να σε κοροϊδέψει ο Καββαδίας. Δεν σου λέει φύγε και αύριο όλα θα είναι καλά. Σου λέει μεν φύγε από αυτή τη μίζερη πραγματικότητα, αλλά έχε υπ' όψιν σου ότι έχεις πολλά μπροστά σου να ξεπεράσεις. Αλλά και πόσα πρόσωπα συναντάς εκεί! Γι' αυτό ο Καββαδίας από το «Πούσι» και μετά, έχει φύγει από το «εγώ». Λέει συνέχεια «εσύ». Δεν καλεί τον άλλο από μια μιζέρια να πάει σε μια άλλη μιζέρια. Δεν ονομάζει το «άλλο». Σου λέει φύγε από αυτό. Το επόμενο χτίστο εσύ... (Θάνος Μικρούτσικος σε αφιέρωμα για τον ποιητή ΕΔΩ)

Σήμερα συμπληρώνονται  103 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Καββαδία (11/1/1910). Η παρουσίαση του κύκλου τραγουδιών ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΝΟΤΟΥ σε ποίηση ΝΙΚΟΥ ΚΑΒΒΑΔΙΑ και μουσική ΘΑΝΟΥ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΥ, ένας φόρος τιμής από τη μικρή στηθάγχη στον αγαπημένο ποιητή των μακρινών μας ταξιδιών και των αρμυρών ονείρων. Οδηγός γι’ αυτό το μικρό αφιέρωμα στάθηκε το φθαρμένο εξώφυλλο του ταλαιπωρημένου από τη συχνή χρήση δίσκου βινυλίου 33 στροφών. Η αντιγραφή των ποιημάτων έγινε από τα βιβλία με τις συλλογές του ποιητή και σε μερικές περιπτώσεις διαφέρουν από τους στίχους όπως αναγράφονται στο εξώφυλλο του δίσκου ή τραγουδούν οι τραγουδιστές. Στην μελοποίηση κάποιων ποιημάτων ο Θ. Μικρούτσικος «απέκλεισε» ολόκληρες στροφές, οι οποίες θα ξεχωρίζουν στην ανάρτηση με έντονη γραμματοσειρά. Το αφιέρωμα αποτελείται από δύο μέρη. Σήμερα παρουσιάζεται το δεύτερο και τελευταίο που αποτελείται από τα ποιήματα-τραγούδια της δεύτερης πλευράς του δίσκου. Καλό ταξίδι!

Μέρος Β΄

ΕΝΑΣ ΝΕΓΡΟΣ ΘΕΡΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ

                                                           του Ι. Πικραμένου

Ο Γουίλλη, ο μαύρος θερμαστής από το Τζιμπουτί,

όταν από τη βάρδια του τη βραδινή σχολούσε,

στην κάμαρά μου ερχότανε, γελώντας, να με βρει,

κι ώρες πολλές για πράματα περίεργα μου μιλούσε.

Μου `λεγε πώς καπνίζουνε στο Αλγέρι το χασίς

και στο Άντεν πώς, χορεύοντας, πίνουν την άσπρη σκόνη,

κι έπειτα πώς φωνάζουνε και πώς μονολογούν,

όταν η ζάλη μ’ όνειρα περίεργα τους κυκλώνει.

Μου `λεγ’ ακόμα ότ’ είδ’ αυτός, μια νύχτα που `χε πιει,

πως πάνω σ’ άτι εκάλπαζε, στην πλάτη της θαλάσσης,

και πίσωθέ του ετρέχανε γοργόνες με φτερά.

-Σαν πάμε στο Άντεν, μου `λεγε, και σύ θα δοκιμάσεις.

Εγώ γλυκά του χάριζα και λάμες ξουραφιών

και του `λεγα πως το χασίς τον άνθρωπο σκοτώνει,

και τότε αυτός συνήθιζε, γελώντας τρανταχτά,

με το `να χέρι του ψηλά πολύ να με σηκώνει.

Μες στο τεράστιο σώμα του είχε μι’ αθώα καρδιά.

Κάποια νυχτιά, μέσα στο μπαρ Ρετζίνα - στη Μαρσίλια,

για να φυλάξει εμένανε από έναν Ισπανό,

έφαγε αυτός μιαν αδειανή στην κεφαλή μποτίλια.

Μια μέρα τον αφήσαμε στυγνό απ’ τον πυρετό,

πέρα στην Άπω Ανατολή, να φλέγεται, να λιώνει.

Θεέ των μαύρων, τον καλό συχώρεσε Γουίλ

και δώσ’ του εκεί που βρίσκεται, λίγη απ’ την άσπρη σκόνη.

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

FEDERICO GARCIA LORCA

                                                  Στο Θανάση Καραβία

Ανέμισες για μια στιγμή το μπολερό

και το βαθύ πορτοκαλί σου μεσοφόρι.

Αύγουστος ήτανε δεν ήτανε θαρρώ,

τότε που φεύγανε μπουλούκια οι Σταυροφόροι.

Παντιέρες πάγαιναν του ανέμου συνοδιά

και ξεκινούσαν οι γαλέρες του θανάτου.

Στο ρογοβύζι ανατριχιάζαν τα παιδιά

κι ο γέρος έλιαζε ακαμάτης, τ’ αχαμνά του.

Του ταύρου ο Πίκασσο ρουθούνιζε βαριά

και στα κουβέλια τότε σάπιζε το μέλι.

Τραβέρσο ανάποδο - πορεία προς το Βοριά.

Τράβα μπροστά -ξοπίσω εμείς- και μη σε μέλει.

Κάτου απ’ τον ήλιο αναγαλλιάζαν οι ελιές

και φύτρωναν μικροί σταυροί στα περιβόλια.

Τις νύχτες στέρφες απομέναν οι αγκαλιές

τότες που σ’ έφεραν, κατσίβελε, στη μπόλια.

Ατσίγγανε κι Αφέντη μου, με τι να σε στολίσω;

Φέρτε το μαυριτάνικο σκουτί το πορφυρό.

Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω

κι ίσα έν’ αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό.

Κοπέλες απ’ το Δίστομο φέρτε νερό και ξίδι.

Κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά

σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι,

μέσ’ απ’ τα διψασμένα της χωράφια τ’ ανοιχτά.

Βάρκα του βάλτου ανάστροφη, φτενή, δίχως καρένα.

Σύνεργα που σκουριάζουνε σε γύφτικη σπηλιά.

Σμάρι κοράκια να πετάν στην ερήμην αρένα

και στο χωριό να ουρλιάζουνε τη νύχτα εφτά σκυλιά.

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

ΑΡΜΙΔΑ

                                Στον Κώστα Βάρναλη

Το πειρατικό του Captain Jimmy,

που μ’ αυτό θα φύγετε και σεις,

είναι φορτωμένο με χασίς

κι έχει τα φανάρια του στην πρύμη.

Μήνες τώρα που `χουμε κινήσει

και με τη βοήθεια του καιρού

όσο που να πάμε στο Περού

το φορτίο θα το ‘χουμε καπνίσει.

Πλέμε σε μια θάλασσα γιομάτη

με λογής παράξενα φυτά,

ένας γέρος ήλιος μας κοιτά

και μας κλείνει που και που το μάτι.

Μπουκαπόρτες άδειες σκοτεινές,

-που να ξοδευτήκαν τόννοι χίλιοι;

Μας προσμένουν πίπες αδειανές

και τελωνοφύλακες στο Τσίλι.

Ξεχασμένο τ’ άστρο του Βορρά,

οι άγκυρες στο πέλαγο χαμένες.

Πάνω στις σκαλιέρες σε σειρά

δώδεκα σειρήνες κρεμασμένες.

Η πλωριά Γοργόνα μια βραδιά

πήδησε στον πόντο μεθυσμένη,

δίπλα της γλιστρούσαν συνοδειά

του Κολόμπου οι πέντε κολασμένοι.

Κι έπειτα στις ξέρες του Ακορά

τσούρμο τ’ άγριο κύμα να μας βγάλει

τέρατα βαμμένα πορφυρά

με φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

CAMBAY’S WATER

                                             Στον Π. Π. Παναγιώτου

Φουντάραμε καραμοσάλι στο ποτάμι.

Είχε ο πιλότος μας το κούτελο βαμμένο

«κι αν λείψεις χίλια χρόνια θα σε περιμένω»

ωστόσο οι κάβοι σου σκληρύναν την παλάμη.

Θολά νερά και μίλια τέσσερα το ρέμα,

οι κούληδες τρώνε σκυφτά ρύζι με κάρι,

ο καπετάνιος μας κοιτάζει το φεγγάρι,

που `ναι θολό και κατακόκκινο σαν αίμα.

Το ρυμουλκό σφύριξε τρεις και πάει για πέρα,

σαράντα μέρες όλο εμέτραγες τα μίλια,

μ’ απόψε –λέω-  φαρμάκι κόμπρα είχες στα χείλια,

την ώρα που `πες με θυμό: Θα ΄βγω άλλη μέρα...

Τη νύχτα σου `πα στο καμπούνι μια ιστορία,

την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα,

τα μάτια σου τα κυβερνούσε σοροκάδα

κι όλο μουρμούριζες βραχνά: «φάλτσο η πορεία...»

Ξημέρωσε κι ήρθε ο φακίρης με τα φίδια,

η Μαχαράνα του Μυζόρ δε φάνηκε όμως!...

Μ’ αισχρές κουβέντες τον επείραζε ο λοστρόμος

Και του πετούσε απά στα φίδια του σκουπίδια.

Σαλπάρουμε! Μας περιμένουν στο Μπραζίλι.

Το πρόσωπό σου θα το μούσκεψε το αγιάζι.

Ζεστόν αγέρα κατεβάζει το μπουγάζι,

μα ούτε φουστάνι στη στεριά κι ούτε μαντήλι.

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

ΕΣΜΕΡΑΛΔΑ

Ολονυχτίς τον πότισες με το κρασί του Μίδα

κι ο φάρος τον ελίκνιζε με τρεις αναλαμπές.

Δίπλα ο λοστρόμος με μακριά πειρατική πλεξίδα

κι αλάργα μας το σκοτεινό λιμάνι του Gabes.

Απά στο γλυκοχάραμα σε φίλησε ο πνιγμένος

κι όταν ξυπνήσεις με διπλή καμπάνα θα πνιγείς.

Στο κάθε χάδι κι ένας κόμπος φεύγει ματωμένος

απ’ το σημάδι της παλιάς κινέζικης πληγής.

Ο παπαγάλος σου `στειλε στερνή φορά το «γεια σου»

κι απάντησε απ’ το στόκολο σπασμένα ο θερμαστής,

πέτα στο κύμα τον παλιό που εσκούριασε σουγιά σου

κι άντε μονάχη στον πρωραίον ιστό να κρεμαστείς.

Γράφει η προπέλα φεύγοντας ξοπίσω «σε προδίνω»

κι ο γρύλος το ξανασφυράει στριγγά του τιμονιού.

Μη φεύγεις. Πες μου, το `πνιξες μια νύχτα στο Λονδίνο

ή στα βρωμιάρικα νερά κάποιου άλλου λιμανιού;

Ξυπνάν οι ναύτες του βυθού ρισάλτο να βαρέσουν

κι απέ να σου χτενίσουνε για πάντα τα μαλλιά.

Τρόχισε κείνα τα σπαθιά του λόγου που μ’ αρέσουν

και ξαναγύρνα με τις φώκιες πέρα στη σπηλιά.

Τρεις μέρες σπάγαν τα καρφιά και τρεις που σε καρφώναν

και συ με τις παλάμες σου πεισματικά κλειστές

στερνή φορά κι ανώφελα ξορκίζεις τον τυφώνα

που μας τραβάει για τη στεριά με τους ναυαγιστές.

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

ΠΙΚΡΙΑ

Ξέχασα κείνο το μικρό κορίτσι από το Αμόι

και τη μουλάτρα που έζεχνε κρασί στην Τενερίφα,

τον έρωτα, που αποτιμάει σε ξύλινο χαμώι,

και τη γριά που εμέτραγε με πόντους την ταρίφα.

Το βυσσινί του Τισιανού και του περμαγγανάτου,

και τα κρεβάτια ξέχασα τα σαραβαλιασμένα

με τα λερά σεντόνια τους τα πολυκαιρισμένα,

για το κορμί σου, που έδιωχνε το φόβο του θανάτου.

Ό,τι αγαπούσα αρνήθηκα για το πικρό σου αχείλι:

τον τρόμου που δοκίμαζα πηδώντας το κατάρτι

το μπούσουλα, τη βάρδια μου και την πορεία στο χάρτη,

για ένα δυσεύρετο μικρό θαλασσινό κοχύλι.

Τον πυρετό στους Τροπικούς, του Rio τη μαλαφράντζα,

την πυρκαγιά που ανάψαμε μια νύχτα στο Μανάο.

Τη μαχαιριά που μου `δωσε ο Μαγιάρος στην Κωστάντζα

και «Σε πονάει με τη νοτιά;» -Όχι, απ’ αλλού πονάω.

Του τρατολόγου τον καημό, του ναύτη την ορφάνια,

του καραβιού που κάθισε την πλώρη τη σπασμένη.

Τις ξεβαμένες στάμπες μου, πού ΄χα για περηφάνια,

για σένα, που σαλπάρισες, γολέτα αρματωμένη.

Τι να σου τάξω ατίθασο παιδί, να σε κρατήσω;

Παρηγοριά μου ο σάκος μου, σ’ Αμερική και Ασία

Σύρμα που εκόπηκε στα δυο και πως να το ματίσω;

Κατακαημένε, η θάλασσα μισάει την προδοσία.

Κατέβηκε ο Πολύγυρος και γίνηκε λιμάνι.

Λιμάνι κατασκότεινο, στενό, χωρίς φανάρια,

απόψε που αγκαλιάστηκαν Εβραίοι και Μουσουλμάνοι

και ταξιδέψαν τα νησιά στον πόντο, τα Κανάρια.

Γέρο, σου πρέπει μοναχά το σίδερο στα πόδια,

δύο μέτρα καραβόπανο, και αριστερά τιμόνι.

Μια μέδουσα σε αντίκρισε γαλάζια και σιμώνει

κι ένας βυθός που βόσκουνε σαλάχια και χταπόδια.

                                                                     7-2-1975

(Ακούστε το τραγούδι ΕΔΩ.)

ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Το ποίημα ΕΝΑΣ ΝΕΓΡΟΣ ΘΕΡΜΑΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΤΖΙΜΠΟΥΤΙ, από τη συλλογή ΜΑΡΑΜΠΟΥ, εκδόσεις ΑΓΡΑ 1995.

Τα ποιήματα FEDERICO GARCIA LORCA, ΑΡΜΙΔΑ, CAMBAY’S WATER και  ΕΣΜΕΡΑΛΔΑ από τη συλλογή ΠΟΥΣΙ, εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ 1982.

Το ποίημα ΠΙΚΡΙΑ, από τη συλλογή ΤΡΑΒΕΡΣΟ, εκδόσεις ΑΓΡΑ 1992.